Ատամնաբուժություն
Օրթոդոնտիա (բրեկետներ)
Օրթոդոնտիան ատամնաբուժության այն ուղղություն է, որը զբաղվում է ծուռ ատամների ուղղմամբ և ոչ ճիշտ կծվացքի շտկմամբ: Ավելի դժվար է հոգ տանել ծուռ կամ իրար ճիշտ չհամապատասխանող ատամների մասին, դրանք կորցնելու վտանգը մեծ է ատամի փչանալու և լնդային հիվանդությունների պատճառով: Ծուռ ատամները նաև հավելյալ սթրես են պատճառում ծամողական մկաններին, ինչը կարող է հանգեցնել գլխացավերի, վզի, ուսերի և մեջքի ցավերի: Ոչ ուղիղ ատամները նաև բացասաբար են ազդում արտաքին գեղեցկության վրա:
Օրթոդոնտիկ բուժման առավելությունները ավելի առողջ բերանի խոռոչի, ավելի հաճելի արտաքինի ու ամբողջ կյանքի ընթացքում ծառայող ատամների հավանականությունն է:
Այս հարցերով զբաղվող մասնագետը օրթոդոնտ է կոչվում, և իրենց մասնագիտացման համար նրանք սովորական չորս տարվա ատամնաբուժական կրթություն ստանալուց հետո ուսանում են ևս երկու տարի՝ նեղ մասնագիտական վերապատրաստում ստանալու համար:
Ինչպե՞ս հասականալ, որ դուք օրթոդոնտիկ բուժման կարիք ունեք
Միայն Ձեր ատամնաբույժը կամ օրթոդոնտը կարող է հստակորեն ասել, թե որքանով է Ձեզ անհրաժեշտ նման բուժում: Ուսումնասիրելով Ձեր ընդհանուր բժշկական և ատամնաբուժական պատմությունը, կլինիկական ուսումնասիրությունն անցկացնելով, Ձեր ատամների մոդելը պատրաստելով, և հատուկ ռենտգեն հետազոտություն անցկացնելով` Ձեր ատամնաբույժը կամ օրթոդոնտը կկարողանա հստակ իմանալ, թե արդյոք Ձեզ խորհուրդ է տրվում դիմել օրթոդոնտիկ բուժմանը: Այնուհետև մասնագետը կազմում է բուժման պլան հատուկ Ձեր դեպքի համար:
Եթե Ձեզ մոտ առկա է ստորև նշված հատկանիշներից անգամ մեկը, ապա Ձեր ատամնաշարը կարիք ունի օրթոդոնտիկ բուժման։
Վերին ատամնաշարի առաջ եկած դիրք, որ երբեմն անվանվում է նաև «այծյամի ատամ» — երբ վերին առջևի ատամների շատ ավելի առաջ են, քան ստորինները
Ստորին ատամնաշարի առաջ եկած դիրք — «բուլդոգ» շան ատամնաշարի նման դիրք, երբ վերին առջևի ատամները շատ ավելի հետ են ներքևիններից, կամ ներքեևիններն են ավելի առաջ եկած
Խաչվող կծվացք — երբ բնական կծվացքի ժամանակ վերևի ատամները անմիջապես ներքևի ատամների առջև չեն իջնում
Բաց կծվացք — երբ կծվացքի ժամանակ հետևի ատամները ճիշտ դիրքում են, սակայն կողային կամ առջևի ատամների միջև բաց տարածք է մնում
Սխալ դիրքում տեղակայված միջնագիծ — երբ վերին ատամնաշարի միջնագիծը չի համընկնում ստորին ատամնաշարի միջնագծի հետ
Ազատ տարածություններ — փոսեր, տարածքներ ատամների միջև` որպես բացակայող ատամի կամ ատամների հետևանք, որոնք չեն «լցրել» ատամնաշարը
Նորմայից շատ ատամներ — երբ ատամնաշարում ատամների քանակը գերազանցում է նորման
Ինչպե՞ս է ազդում օրթոդոնտիկ բուժումը
Ատամները տեղաշարժելու, մկանների աշխատանքը շտկելու և ծնոտի ոսկորների դիրքը փոխելու համար օգտագործվում են տարբեր տեսակի շարժական և անշարժ սարքեր: Սրանք աշխատում են ծնոտի և ատամների վրա քիչ ճնշման միջոցով: Կախված Ձեր պրոբլեմի լրջության աստիճանից` կընտրվի ամենաարդյունավետ բուժման եղանակը:
Ֆիքսված սարքերի մեջ են դասվում հետևյալները.
Բրեկետներ — ամենատարածված անշարժ սարքերը բաղկացած են երեք բաղադրիչից` ատամնային օղակներ, լար և բրեկետներ: Ատամնային օղակը տեղադրվում է ատամի կամ ատամների շուրջ և որպես խարիսխ է ծառայում լարը բրեկետներին ամրացնելու համար, իսկ բրեկետները ամենից հաճախ ամրացվում են ատամների դիմային հատվածում: Օղակներից ամրացված լարերը անցնում են բրեկետների միջով` մի ծայրից մյուսը: Այս լարի ձգումը ճնշում է գործադրում ատամների վրա և դրանց ստիպում շարժվել դեպի ճիշտ դիրքերը: Բաղձալի արդյունքին հասնելու նպատակով սովորաբար բրեկետները կապող լարը անհարժեշտ է լինում ձգել ամիսը մեկ անգամ, ինչը հնարավոր է տեղի ունենա մի քանի ամսից մինչև մի քանի տարի տևողությամբ ժամանակահատվածում: Ժամանակակից բրեկետներն ավելի փոքր են, թեթև և քիչ արտահայտիչ, քան նախկինում: Նրանք այսօր լինում են ինչպես գունավոր` երեխաների համար, այնպես էլ ամբողջությամբ թափանցիկ, ինչը նախընտրում են բազմաթիվ մեծահասակներ:
Հատուկ անշարժ սարքեր — մատներով վնասելուց և լեզվով տեղաշարժելուց պաշտպանելու համար այս սարքերն ատամներին են ամրացվում օղակների միջոցով: Եվ քանի որ դրանք ծայրաստիճան անհարմար են սնունդ ընդունելիս, պետք է դրանք կրել բերանի խոռոչի հանգստի ժամանակ:
Անշարժ տարածքը ազատ պահող սարքեր — եթե կաթնատամը ընկել է, այս սարքերն օգնում են ազատ պահել հատվածը մինչև հիմնական ատամի դուրս գալը: Դատարկ հատվածի կողքի ատամի վրա ամրացվում է օղակ, որից լարը ձգվում է տեպի դատարկ հատվածի մյուս ծայրը:
Շարժական սարքերը ներառում են․
Կապպաներ — մեծահասակների համար որպես այլընտրանք առաջրակվում է սրանց կրառումը: Գնալով մեծանում է այն օրթոդոնտների քանակը, ովքեր դիմում են այս մեթոդին հասնելու համար միևնույն արդյունքին, որին կհասնեին անշարժ սարքերի օգնությամբ, միայն թե առանց մետաղական լարերի և բրեկետների: Կապպաներ գրեթե աննկատ են և հանվում են ուտելու, ատամները խոզանակով կամ թելով մաքրելու ժամանակ:
Հատվածն ազատ պահելու համար շարժական սարքեր — սրանք նույն ֆունկցիան են կատարում, ինչ ֆիքսված նմանատիպ սարքերը: Դրանք պատրաստված են ծնոտին հարմարվող ակրիլային հիմքից և ունեն պլաստիկ կամ մետաղյա ճյուղեր՝ հատուկ ատամների միջև հատվածն ազատ պահելու համար:
Ծնոտի դիրքը փոխող սարքեր — հայտնի նաև բեկակալ անվամբ, այս սարքերը պետք է կրել կամ վերին կամ ստորին ծնոտի վրա, և դրանք օգնում են ծնոտն ավելի ճիշտ դիրքով փակելուն նպաստելուն: Դրանք կարելի է կիրառել ծոծոչակային մանդիբուլյար խախտումների (TMJ) ժամանակ:
Շուրթերի կամ այտերի բամպեր — սրանք օգտագործվում են այտերը կամ շուրթերը ատամներից հեռվացնելու համար: Բանն այն է, որ շուրթերի և այտերի մկանները կարող են ճնշում գործադրել ատամնաշարի վրա, և այս բամպերների միջոցով կարելի է թեթևացնել դա:
Քիմքը լայնացնող սարքեր — այս սարքավորումը կիրառվում է վերին ծնոտի աղեղը լայնացնելու համար: Սա պլաստիկ թիթեղիկ է, որը ամրանում է բերանի վերին քիմքին: Պտուտակների միջոցով դրա վրա գործադրվող ճնշման շնորհիվ ոսկորները հեռվանում են` լայնացնելով քմային հատվածը:
Շարժական ռիթեյներներ — տեղադրվելով բերանի քմային հատվածում` սրանք թույլ չեն տալիս ատամներին հետ դառնալ իրենց նախկին դիրքերին: դրանք կարող են նաև ձևափոխվելև օգտագործվել բութը ծծելու ախտանիշը կանխարգելելու նպատակով:
Գլխի վրա տեղադրվող սարք — այս միջոցի օգնությամբ մի լար անցնում է գլխի հետևի հատվածից և կապվում է դիմային հատվածում զետեղված մետաղային լարին: Այս սարքը դանդաղեցնում է վերին ծնոտի աճը և պահում հետևի ատամները իրենց դիրքում մինչդեռ առջևի ատամները հետ են մղվում:
